ክፍሊ 3 ግብረመልሲ ን ዶ/ር ሙሉወርቅ ኪ/ማርያም ጌታቸው ረዳ

ክፍሊ 3 ግብረመልሲ ን ዶ/ር ሙሉወርቅ ኪ/ማርያም

ጌታቸው ረዳ

          ኣብ ዝሓለፉ ቀዳማይን ካልኣይን ከፍሊ መምህር ገብረኪዳን ደስታን ከምኡዎን ዶ/ር መምህር ሙሉወርቅ ኪዳነ ማርያምን ዘካይድዎ ዘለዎ ወፍሪ “ፋሺስታዊ ፍልስፍና ትግራዋይነት” ክንገጥሞ ከምዘለና ብዝምልከት ብርክት ዝበሉ ነገራት ተማያይጥና ነይርና። ኣብ’ዚ ሳልሳይ ክፈሊ ጽሑፍ ካብቲ ዘቋረጽናዮ ዝርርብና ንቐጽል።

(ሀ ) ሕዚ ሙሉወርቅ ናብታ ኢትዮጵያ እትባሃል ዝነበረት ከባቢት ኣየና እያ ነይራ ናብ ዝብለና ዘሎ ክወስደኩም እየ። ምስኡ ድማ ናብ  ኣብ ባድመ  (ለ) “ዶ” እንታይ ኮይንና ነይርና ኢና?! ባድመ ናፃ ዘውጽኡዋ እኮ ተጋሩ እምበር ‘ኢትዮጵያውያን’ ኣይኮኑን!” ናብ ዝብሎ ዘሎን ዝመሳሰሉ ዘረባ ሙሉወርቅን፤ ከምኡ’ውን (ሐ) ትግርኛን ተጋሩን ብኸመይ ኣብ ትግራይ ተቐልቀሉ ብዝብል ክንፍትሽ ኢና። (እታ ናይ ባድመን እታ አብ “ሐ” ዝተጠቕሳ ግና ነዊሕ ትንታነ ስለዘድልየን ንሎሞ ዘርክበለን ኣይመስልን ፤ግና ኣብ ዝቕጽል ክንርእያ ክፍትን እየ።)

ዶ/ር ሙሉወርቅ ብርክት ዝበሉ ጉዳያት ኢትዮጵያን ትግራዋይነትን ኣልዒሉ “መካበቢያ” መልክኣ-ምድር ትግራይ/ኢትዮጵያ/ ንሰማዕቱ ክነግሮም እንተሎ ከምዚ ይብል፤-

           <” ኢትዮጵያ ማለትስ ትግራይ እያ። ምኽንያቱ ደፍተራ ፍስሃ ዝጻሓፉዎ “ኢትዮጵያ ዝባሃልስ ኣብ ትግራይ ዓመረት!” እዮም ዝበሉና። ስለዚ ኢትዮጵያ ዝባሃልስ ‘ትግራይ’ እዩ ነይሩ ቀደም። እዚኣ ትፍለጥ እያ። ሕዚ ኢትዮጵያ እንተትባታተንስ እቲ “ኢትዮጵያ” ዝብሃል ስም ናብ እዙይ ናብ ትግራይ እዩ ተሸምሪሩ ናብ ዝነበሮ ናብ ‘ሰብ ዋናታቱ’ ዝቐሪ/ ዝምለስ/ ዝመጽእ/’>> ይብል ሙሉወርቅ።

            (ኣብዚ እቶም ምርምር ዝሓጸሮም ‘ብትግራዋይነት አረቂ’ ዝሸገጉ (“ጢን” ዝበሉ) ዑደማት አጋይሹ፤- ኢትዮጵያ እትባሃል መሬትን ስምን ‘ሰብ ዋና ንስኹም ኢኹም’ ምስበሎም ብጭብጫባ ኣዳራሽ ከፍርሱዎ ይድመፁ)።

            

           ሻነ! ሙሉወርቅ እዚኣ ተዛሪቡ፤ እቶም ቆሪሩዎም ዝነበሩ እውን ጢን ኣቢሉ ኣርሰኖም። ኩሉ ነገር ንሕና ኢና፤ ኩሉ ነገር ንሱኹም ኢኹም ፤ ተባታቲኹ፤ተቋራሪጹ ‘ኣብ መጨረሽታ’ ተሰየምቲ ንሱኹም ኢኹም’ ክሳብ ዝተብሃሉ እዋን ታሪኽ ይቋማጣዕ ኣይቋማጣዕ ኣይተሰከፉን። ኩሽ ወለዶ ለኢትዮጲስ ዘውእቱ አቡሆሙ ለኢትዮጵያውያን (ክብረነገሥት) ይብል እምበር ኩሽ ወለዶ ለኢትዮጲስ ዘውእቱ አቡሆሙ ለተጋሩ አይብልን። ምኽንያቱ ኢትዮጵያውያን ማለት ተጋሩ እዮም ክሳብ ዘይበለ ጊዜ ኩሎም ናይ ሎሚ ደቂ ኢትዮጵያ ደቂ ኩሽ ደቂ ኢትዮጲስ ደቂ ኢትዮጵያውያን ኢና ኢሎም፤ አታ እኒ ሙሉወርቅ “ዋላ” እንተተባታታነትስ ፤ ‘ዋላ’ እንተተሸምረረትስ እታ ኢትዮጵያ እትብል ‘መዳሕንቲ’ ምሳና ምስ ተጋሩ ናብ መረበታ እያ እትአቱ ዝብሉዋ ዘለው “መጸውዒት ስም’ ካልኦት ክሕዝዋ አይግብኦምን እዩ ዝብል ዘሎ።

          ኢትዮጵያ እንትባሃል እቲ ሓደ መዳሕንቲ እቲ ካልእ ድማ መስከብ ገይርካ ዝስኣል ስእሊ ፋሽታውያን ዝምድርዎ “ኩሉ ንሕና ኢና” ዝብል መደረ መጨበጢ የብሉን። እቶም ካልኦት እውን ፤ እታ ኢትዮጵያ እትባሃል መጸውዒት፤ ልክዕ ከም እቶም ተጋሩ ምስኦም ከጽንሕዋን ፥ ክጽውዑላን ሙሉእ መሰል ከምዘለዎም ንሙሉወርቅን “ተሸምረርቲን” ክፈልጡዎ ይግባእ። እዚ ስም እዚ “ንተጋሩ ጥራሕ” ዝተውሃበ ስም ሙኻኑ ክሳብ ዘየመስከሩ እዋን ፤ ተጋሩ ኢትዮጵያ ዝብል ስም ‘ዋሃብትን ፥ ወነንቲን ፥ ከላእቲን” ንክኾኑ ሓላፍነት አይተውሃቦምን።

          ባዕሉ ዶ/ር ሙሉወርቅ እውን ከምቲ ዝተዛረቦ ‘አቢሲኒያ/ኢትዮጵያ/ ማለትስ ግሪካውያን ንህዝቢ ኑባ ዝሃቡዎም ስም እምበር ንዓና ዝተውሃበ ኣይኮነን ኢሉና እዩ። እቶም አቢሲኒያ/ኢትዮጵያ ዝባሃሉ ድማ ከማና ሓጸርቲ ዘይኮኑስ ነዋሕቲ እዮም፤ ንሶም ድማ “ኑባ” እዮም “ፀለምቲ እውን እዮም’ ይብል። እሞ ከም ሙሉወርቅ እንተዳአ ኮይኑ ባዕሉ እቲ ዝማጎቶ ዘሎ <“ኢትዮጵያ እንተትባታተንስ እቲ “ኢትዮጵያ” ዝብል ስም ናብ እዙይ ናብ ትግራይ እዩ ተሸምሪሩ ናብ ዝነበሮ ናብ ሰብ-ዋናታቱ ዝቐሪ/ዝምለስ/ ዝመጽእ/’>> አባባሃህላ ባዕሉ ይጻረሮ ዘሎ ሙኻኑ ኣየስተብሃለሉን።

          

           ንሙኻኑ ኢትዮጵያ ማለት “ትግራይ ጥራሕ” ማለት እዩ ይብለና ኣሎ (ብዘይ መረዳእታ!!- እኳ ዳኣ ባዕሉ መሊሱ ኢትዮጵያ ማለት ነቶም ነዋህቲ ጸለምቲን ደቂ ኑባ እምብር ንሕና ስርናይ ንእንመስል ንቀያሕቲን ንሓጸርቲን አይኮነን እንዳበለ) ። ሻነ ፤ ዳሓን ይኹን ኢትዮጵያ ዝተውሃበ መጸውዒ “ንተጋሩ” እዩ ንብል። ግን እታ አኽሱም እትባሃል ዘላ “ኢትዮጵያ” ተባሂላ ትጽዋዕ ነይራ ንበል። እታ ከተማ (አውራጃ) ድያ? እታ ሎሚ እኒ ሙሉወርቅ  “ትግራይ” እትባሃል ጥራሕ ድያስ? ወይስ ወነንቲን ገዛእቲ አክሱም እኒ ኤዛና ጽሒፎም ዝገደፉልና አኽሱም ዝባሃል ዝነበረ ከባቢ ግዝኣታቶም አስማትን ከባቢ ሃገራትን እንደጸውዑ ዝነገሩና ከባቢ ድዩ? አኽሱም ዝባሃል ዝነበረ ካበይ ናበይ እዩ?

         እቲ ዝገርም ድማ ሙሉወርቅ ከምዚ ይብል፤-

        ‘አምሐራ’ ዝባሃል ብሱሩ ተሰሚዑ አይፍለጥን። ብዘበን አኽሱም ዝፍለጡ ዝነበሩ ጎረባብትና ዝነበሩ ህዝቢ አገው እዮም።ንሶም ድማ እይም ዝህውኹና/ዝወግኡና ዝነበሩ። ይብል። አነ እዚ ምስ ሰምዓኩ፤ “ተኽተኽ” ኢለ ስሒቐ። ታሪኽ ቆጽሊ ኣይኮነን። ከምድላይካ ‘ስልዕ፥ሰልዕ” ኣቢልካ እትድርብዮ ነገር ኣይኮነን። እንተፈተንካ እውን መሊሱ እዩ ዝጥጥዕ። አገው ቅድሚ ተጋሩ ዝነበሩ አኽሱማውያን እዮም። ነገሥታት አኽሱም አብ ሓውልቶም አስማቶም ዝጸሐፉዎም ሕዝቢ እዮም። ደቂ አኽሱም ምንባሮም አብ ካሊእ ርዕሲ ክምለሶ እየ። ናይ ሙሉወረቅ ዘረባ ንምምካት ዝኣክል ግን ከምቲ ዝስዕብ መልሰይን ሕቶን ንሙሉወርቅ ክሙጉቶ እፈቱ፡

        

         ሙሉወርቅ ብዘበን አኽሱም ዝነበሩ፤ወነንቲ አኽሱም ንሕና ተጋሩ ኢና አገው ግን ጎረባብትና እዮም ፤ንሶም እውን እዮም ዝህውኹና ዝነበሩ ይብል አሎ። አገው ዝባሃሉ ኣብ አበርገለ (ተምቤ) ስላዋ (ሳምረ) ክሳብ ራያ ከባቢ ሎሚ ድማ ብናይ ወያነ ከበባ መሬት “ሰቖጣ፤ ኮረም ኩሎም እዚኦም “አገው እዮም። ኩሎም ኣብ ትግራይ መሬት እዮም ዘለው። ብእንዳ ሚካኤል (ናዕዴር-አኽሱም) ሃገረሰብ ውሽጢ ቆሪጽካ ንተምቤን ትአቱ -ንአበርገለ ትአቱ ፤ ካብኡ ንሳምረ/ስላዋ/ሳሓርቲ ታአቱ - ብኡ ኣቢልካ ነኮረም ወዘተ……ቆላታት ታአቱ….ኩሎም እዚኦም አገው እዮም። (አብዞም ዝተጠቕሱ ቦታታት ኣብ ገሊኦም ናይ አቦ ሓጎታተይ መሬት አለው ተባሂለ ብዓባይ ሓፍተይ ተዘሪቡኒ ከምዝነበረ እዝክር)። እሞ እዞም አበርገለ፤ሳምረ ዝባሃሉ ምድሪ አገው፤ “ጎረባብቲ” ትግራይ (አኽሱም) እምበር አካል ትግራይ (አኽሱም) ኣይነበሩን እዩ ዝብለና ዘሎ። ብሙሉወርቅ አዛራርባ ተምቤነቶት አበርገለን ደቂ ስላዋ (ሳምረ/ሳሓርቲ) አገውን ኩሎም ተጋሩ ኣይኮኑን እዩ ዝብል ዘሎ። እንደርታ፤ተምቤን ማይ-ጨው (ራያ ዓዘቦ) እዚኦም ኩሎም ምስ አገው ምድሪ ዝተታሓሓዙ እዮም። ስለዚ ሙሉወርቅ ነዞም 3 አውራጃ ትግራይ “ተጋሩ ኣይኮኑን/አኽሱማውያን” ኣይነበሩን/ኮኑን/ እዩ ዝብለና ዘሎ ማለት እዩ። ዘይሩ ዘይሩ ናብታ  “ዓድዋ ሽረ አኽሱም ፁሩያት ተጋሩ’ ፤ ተምቤን ራያ እንደርታ ጎረቤት አምሓሩ” ናብ እታ እትባሃል ዝነበረት “ደርፊ” ደቂ ‘አሽዓ/ደቂ አጋኣዚያን’ ይምርሓና ኣሎ ማለት እዩ። እሞ እዚኦም ናይ ምንጽል ሕቶ የልዕሉ እሞ እቶም “ተጋሩ ዝባሃሉ 3ስቲኦም ንበይኖም ይትረፉ! ሙሉወርቅ መልሲ ሃባ!

       

         አገው ጎረባብቲ ትግራይ እንተዳአ ነይሮም እቶም አኽሱማውያን ዝባሃሉ እንመን እዮም? ተጋሩ? ሽምና እኳ ዘይፍለጥ ዝነበረ!!! አገው ዝባሃል ስም ካብ ዘመን አኽሱም ጀሚሮም ዝነበሩ ፉሉጣት መጻሕፍቲ ዝመዝገቦም አህዛብ እዮም። እሞ ተምቤን፤ራያ፤እንደርታ፤ዘርኢ አገው ስለዘለዎም እዮም እሞ “ጎረባብቲ ትግራይ” ስለዝኾኑ ካልእ ክልል ኢኹም ኢልካ ከሊልካ ሓደ ኣፊቱ ፍለዮም። ወይ ትጉዱ “ጎረባብትና እዮም?!!? እንታይ ዝብሉዎ ዘረባ እዩ?! ናበይ ኢኹም ትውጡጡዎ ዘለኹም እቲ ዘረባታት፤ አንቱም ሩጉማን!?

ጥንታውያን አገው ደቂ ኣኽሱም አብ መሬቶም ኮፍ ኢሎም አንዳሰምዑኹም እንዳሃለውስ ኣብ ኣዳራሽ ኰይንኩም “ጎረባብትና እዮም ነይሮም ክትብሉዎም”? ኣይትሓንኩን? እንዳሚካኤል (ናዕዴር-አኽሱም) ምስ ተምቤን- አበርገለ- ርሕቐቱ ዶ ትፍልጡዎ? ወይ ጽላለ? ወይ ዕብዳን?  ኣነ ዝገረመኒ እዚ እንትዛረብ ኣብ ቲ ኣዳራሽ “ሓደ አገው” ዶ ተስኣነ፡ ‘ተሲኡ “ንስኻ” ብዘበን ኣኽሱም ስምካ መን ይባሃል? አነ ግና ብዘበን አኽሱም “አገው” እባሃል ኢሉ፤ ጉርብትናና ከምይ እዩ ነይሩ እሲቲ ነገረና” ኢሉ  ዝውጥጦ’ዶ ተስኣነ?!

 ወይ ጉድ! ኢልኩም ኢልኩም ድማ ‘ዶ አገወቶት “አበርገለን ስለዋን ራያን” ጎረባብትና እምበር ተጋሩ አክሱማውያን አይነበሩን ትብሉ ኣለኹም? ኣብ ምድሪ ትግራይ ዘለው አገወቶት እኮ እዩ ጎረባብትና ዝብሎም ዘሎ ሙሉወርቅ! ። ወያነ ምስመጸ አጥፊኡዎም ከይኾን እምበር ኣብ ኣኹሱም አውን እኮ እዮም ክሳብ ኣነ ዝነበርኩሉ ጊዜ ነይሮም። ውቕሮ፤ሠለኽለኻ፤ ኣብ ከተማ አኽሱም… “ካይላ” ይባሃሉ። ካብ ማሕበረሰብ ዝተነጸሉ “ዝጽረፉ” ዝነበሩ  ፥ ንሓዳር ሞብስዎ ነንሕድሕዶም እምብር ምስ ካልኦት “ፁሩያት” ዝባሃሉ ንሞብሱዎ ዝተነፍጉ እዮም። ዝንግሪር  ፥ ዑትሮ ፡ ጻሕሊ  ፥ ወርቂ ፥ ቡሩር  ፥መሳቕል…..ምስራሕ ዝተፈለጡ ሰብ ኢደ ጥበብ ኩሎም እዚኦም ዘርኢ አገው ዝነበሩ እዮም። አብ ተምቤን  ፥ ሳምረ  ፥ ራያን ግና ብሕርሻ ዝተፈልጡ “ጻዕዳ ጣፍን  ፥ አጣልን  ፥ ጠስሚን  ፥ ማዓርን” ፍርያት ንዕዳጋ ኣብ ምቕራብ ዝተፈልጡ አካል ተጋሩ እዮም። 

     

         ወይ ጉድ! ኣኽሱም ማለት “ተጋሩ” ማለት እዩ ይብሉና አለው። አልቦ “አገው’ ማለት እዩ። ብእኒ ሙሉወርቅ ኣዛራርባ፤ “ንሕና ጥራሕ ኢና” ዝባሃል እንተዳአኮይኑ  ፥ ኤዛና ንጉሠ አኽሱም ዝብለና ዘሎ ፤  ‘አክሱም ማለት ‘ትግራይ” ማለት እዩ ዝባሃል ተኾይኑ ንጉሥ ኤዛና ኮነ ካልኦት ነገሥታት ‘ጭራሽ’ ትግራይ፤ ተጋሩ ዝባሃሉ ወይ ዝባሃል ጸሪሖሞ ኣይፈልጡን። ንምንታይ ዝብል ምላሽ ክህቡና ንደሊ። ሽሞም ዝፍለጥ አገው አምበር ‘ተጋሩ’ ዝባሃሉ ወይ ትግራይ ዝባሃል አይፍለጥን። ብሙርኩዝ አገው አንዳተሳለኻ “አኽሱማዊ” እየ ከባሃል ግን ይካአል እዩ። ግን ድማ አገው ዝህውኹና ዝነበሩ “ጎረባብትና” ዝነበሩ እዮም ናብ ዝብል እንተዳአ ኣቲና ግና እታ ናይ ሎሚ ትግራይ ደቂ አገው ከይሓወሰት “አክሱማዊት’ እየ ክትብል አይትኽእልን። ጎረባበትና ዝባሃል ታሪኽ እኒ ሙሉወርቅ ከረድኡና ንሓትት።

        ንምንታይ አክሱም ዝብል ‘ስያመ አገው’ ተዋሂቡዎ ክሳብ ሎሚ ፀኒሑ? ሎሚ እውን አሎ፤ እሞ አኽሱም ዝብል ስምን ከባቢን እንዳሃለወ ፤ ስለምንታይ ‘ትግራይ’ “ተጋሩ” ዝብል ስም ዘይነበርን ዘይተፈልጠን? ዳሓር እዚ ስም እዚ ተቐልቀለ? ንምንታይ ድሒሩ ደድሕሪ “አገው” ተፈሊጡ? መንከ እዩ እዚ ስም እዚ ሰምዩዎ? ወይ ድሕሪ መን ንአኽሱም ምስ ወረሩዋ እዩ እዚ ስም እዚ ተኸሲቱ? እኒ ሙሉወርቅ ክነግሩና አይኽእሉን።

          

            ብዘበን አኽሱም ነይሮም ዝባሃሉ ዘለው ነበርቲ አኽሱም (ኩሎም ድዮም ወይ ብፍርቆም…አይፈለጥኩን። ግና ደብተራ ፍስሃ ዝብሉና ዘለው እኮ “ህዝቢ “ከለው” እዮም” ኢሎም ነጊረሙና እዮም። ከለውን በለውን ዝባሃሉ ድማ እንመን እዮም ዝብል ሕቶ ንክመልሰለይ ንሙሉወርቅ እሓቶ ኣሎኹ! እዚ መንነት ትግራዎት እንመን ከምዝነበሩ ዝነግረና አፋፍኖት (ደጋኣፍ) እዩ። እዚ ምስተራዳዳእና “ተጋሩ” ብሕታዊ አክሱማውያን ኢና ኢልካ እንተተጃሃሩ የጥዕመሎም እዩ። ግና እዞም “ከለው” ዝባሃሉ ደብተራ ፍስሃ ዝነግሩና ዘለው ዓልየቶም እንመን እዮም?

          

            < Belew Kelew has been there since the ancient times. The Dubarwa dynasty in Eritrea is basically Belew Kelew. The Kebessan Eritreans are for the most part Belew Kelew (አከለ ጉዛይ፤ሠራየ) “Belew Kelew are tribes mixed with Bedewin Arabs and Bejazed Bedewins from the tribes such as the Halengas who populated Seraye. Now they are almost extinct. The have very few numbers in North Eastern Sudan, yet they control the Sudanese parliament to some degree. The vice president of Sudan is from Halenga tribe. He fought for EPLF during the seventies.   ይብሉ ኣለው ኤርትራውያን ንባዕሎም ካብ ቤጃ ዝተዳቐሉ ተዛረብቲ ትግርኛን ትግረን ንምኻኖም እኳስ ከምቶም ተጋሩ እንተይሓብኡ ምስ ዝኾነ ዐልየትን ዝተሓውሱ ሙኻኖም ብግልጺ እንትዛረቡ እኒ ሙሉወርቅ ግና ጹሩያትን “ኮምዩተር ቺፕ” ኢና ይብሉ ኣለው።

   ሓደ ሓደ ሰባት ዓረብ ወይ የመን ክላዓሉ ተለው ስክፍ ዝብሎም ወይ ናብ ምህዳም ገጾም ወይ ናብ ክሕደት ገጾም ዝኸዱ ክህሉው እዮም። ብሕልፊ ጉርዲ ዘይብልና ከም ሥርናይ “ፁሩያት” ኢና ዝብሉ ተጋሩን ኤርትራውያን (ገሊኦም)፡ ንታሪኽ ክጉዕጹጹዎን ክከትርዎን አንተፈተኑ አውን ታሪኽ ከም’ቲ እንምነዮ እንትምቅር ‘ክንውንኖ’ እንትመርር “ምህዳም” አይክቀድወናን።

 ናይ ባዓል እኒ ሙሉወርቅ ብደርፊ “ወ/ት ትግራይ” ጢን ኢልካ እንዳታአነንካ ካልእ ዓልታት/ህዝቢ ምዝንጣል ግና ኣብ ጋንታ ደለይቲ ጽርየትን ዓርሰ ኳሓልቲ (ተጣጠርቲን) ልሙድ ስለዝኾነ ፥ ንሕና ከመዚ ኢና ንሶም ግና ከምዚ እዮም ናብ ዝብል ባሀረ ክእለኹ ንሰምዖም አለና። ንምሳለ ሙሉወርቅ ንህዝቢ አምሓራ ወይ አምሓርኛ ንዝዛረቡ ንህዝቢ ወልቀቶት ከመዚ ይብሎም፡-

<“ትግራይ ዓደይ ሓላል እያ፤ ካሊእ ተሪፉስ ናትና ታሪኽ ኢና ንኻልኦት ነማቕል ዘለና፡ እየ ዝብል ዘለኹ። እቲ ናትና ናይ ኢትዮጵያ ታሪኽ ገይርናዮ ኢና።……ሕልፊ ክንበልዕ ዘይኮነስ ከም’ቲ ንሶም ብዛዕባ ብልዒ ዝሓስቡ እምበር…. እንተ ምድራፍ ግና እንኳይዶ ንናቶም ንዓና እኳስ የሳዕስዑና እዮም” ይብል ሙሉወርቅ።    እዚ ኹሉ ሐላፍ ዘላፍ ዝገርም እዩ።

ሕራይ! ትግራይ ሓላል እያ (ሓቀኛ እያ) ብዛዕባ ብልዒ እውን ኣይትሓስብን እያ ኢልና ንቀበሎ። ናይ ተጋሩ ታሪኽ ኣብ ልዕሊ ካልኦት ሕዝቢ ታሪኽ ምዕብላል ጎባጢ ዘብል እንተኾነ’ውን፤ ( ሻነ! ነውሪ የብሉን፤ እንተዳኣ ብጡሙር ሀጋራዊ ስድራነት እንተዳኣ ኣሚንና) እቲ ኣጸጋሚ ኮይኑ ዘሎ ግን

<<“ጨቆንትና ኣምሓሩ ምስ ታሪኽ ፀሓፍቶም

   ንዓና ዓብሊሎም ታሪኽና ጐቢጦም

   ኣለው ይምክሑ ብደም ወለድና

   ንቃለስ ተጋሩ ክምለስ ቅያና”>> (ሙዚቀኛ ኪዳነማርያም ረዳ) ምንጪ (ይድረስ ለጎጠኛው መምህር ደራሲ ጌታቸው ረዳ ‘መጽሐፍ ገጽ 102- ዝተሓትመ 2002 ዓ.ም’)

 እንዳበሉ “ደረፍቲ ወያነ”  እኒ ኪዳነማርያም ረዳ እንትደርፉ፤ እኒ ሙሉወርቅ እኒ ገብረኪዳን ደስታ ድማ “አምሓሩ ዘይታሪኾም ታሪኽና ኢሎም ታሪኽ ወለድና ወሲዶም ናቶም ገይሮም ይምክሑሉ ’ኣለው” ኢሎም ኣብ መጻሕፍቲ ይጽሕፉ ኣንቢብናዮም። ኢትዮጵያውያን ናይ ኣሕዋትና ታሪኽ እዩ ኢሎም ታሪኽና ኢሎም እንተኾርዑሉ’ውን፤ ታሪኽ ተጋሩ ሠሪቕኩም ትብሉዎም ኣለኹም። ኣየናይ ኢና ክንሕዝ? ከምዚ እንዳበልኩም ህዝቢ ትግራይ ኣብ ቅርሕነቲ ኣእቲኹሞ።አነ ጥራሕ ኣይኮንኩን ወያነ ንህዝቢ ትግራይ ኣብ ዓንኬል ቅርሕነቲ ኣኢትየሞ ዝብል ዘለኹ፤- መሪሕነት ወያነ አባይ ፀሓየ (አማሃ ፀሃየ) እውን ብጋህዲ ከምዚ ኢሉ እታ ሓቂ ተዛሪቡዋ እዩ፦

<<“ንህዝቢ ትግራይ ኣብ ዓንኬል ጽልእን ቅርሕንትን እነእትዎ ዘለና ንሕና ኢና”>> ( ኣባይ ፀሃየ)

እዛ ኣርእስቲ እዚኣ ኣብ ዩቱብ ጽሒፍኩም ዘረብኡ ክትሰምዑዎ ትኽእሉ ኢኹም። እኒ መምህር ሙሉወርቅ ኪ/ማርያም ግና “ወያነ ሠራሒ ቅያ ፥ ነቶም ልዕሊ 6ሚሊዮን ህዝቢ ዝበዝሑ ክሳብ አዲስ አበባ “ኮብኪቡ” ዘጛየዮም ባዓል ስረ ፥ ‘ናይ ምዝራብን ምጽሐፍን መሰል ዘኽበረ ‘መጽዋታይ/ወሃባይ/ ዲሞክራሲ” እዩ’ ኢሉ ተይሓፈረ ተዛሪቡ እዩ።”)  ምንጪ ኣብታ ዝገልጽኩዋ መመረቕታ “መጽሐፍ ወልቃይት” ዝተዛረቦ።

ክውስኸልኩም፤

<<ገረብ ገረብ ትግራይ መቋብር ኣምሓራይ”> እንዳተብሃለ ህዝቢ ትግራይ ጸረ ኣምሓራ ንክቃለስ እኒ ብላታታት እኒ ብላታ ሃይለማርያም ረዳን ናይ ሎሚ ብላታታት እኒ በላታ ‘ህዝባዊ ወያነ ሓርነት ትግራይ’ ህዝቢ ኣምሓራ ብወታሃደራት ተጋሩ ኣብ ኦሮሞ ምስ ዑጡቛት ኦሮሞን ሶማል ኦጋዴንን ግምብር ፈጢሮም ብኣሻሓት ዝቑፀሩ ህዝቢ አምሐራ አብ ሐረር፤አርሲ…ንክስጎግን ንከቕተልን ከም ጸላኢ ተበይንዎ፤ ቅርሕንቲ ክፍጠር ሰፍ ዘይብል ግደ ነይሩዎም እዩ። እዚ ድማ ኣብ ማህደር ብመሳኻኽርን ብፎቶግራፋትን ዝተደገፈ ህልቀት ህዝቢ አምሓራ “ምፅዐተ ዐማራ” ኣብ ዝብል ልዕሊ 800 ገጽ ዝሐዘ መጽሐፍ ተሰኒዱ ዝርከብ ገበን ብዘበን ወየንቲ ተፈጹሙ እዩ።  ሽዋ! ሽዋ! እንዳተብሃለ “እዞም ‘ሸወቶት’ እንታይ ግበሪ እዮም ዝብሉዋ ነዛ ትግራይና” እንዳበሉ እኒ ብላታ ሃይለማርያም ፍሒሮም ፋሓሒሮም ፤ብአሰር ወያነ ዝስድሩ ሎሚ ደቆም ደቂ ደቆም ናታቶም አሰር ሒዞም ካብ ኣያታቶም ብዝገደደ ‘ጉቱር’ ዝኾነ ዓልየታዊ ‘ብሔረ ትግራይ ዘራጉድ መጻሕፍቲን መደረታትን እንደንዳዘርግሑ’ ከምዚ ነይርና ፤ብሔረ አጋኣዚ ፤ብሔረ ትግራይ ትግርኚ” ከምዚ እዩ ነይሩ፤ ንሕና፥ ንሕና ፥ንሕና ዝብል ሙኩሕ ፍሉይነት ፈኸራ ‘ዝፍክር’ (ዝጭርሕ) ዝቑዝም “ፋሽስታዊ ትግራዋይነት” ፎቖዶ ኣዳራሽ ክጋውሑ ንሰምዖም ኣለና። ብዙሕ ነብሲ ጠፊኡ ፥ ሰለይ እንዳበልና ኣብዚ ሎሚ ዘለናዮ ብርኪ በጺሕና!

 እቲ ታሪኽ ተጋሩ ጹሩይ እዩ’ ዝብል ፈኸራ ንሕና ኣብ ስራሕ እምበር አብ ብልዕን ኣብ ሳዕሲዒትን የለናሉን’ ፤ እቶም ንኸብዶም ዝሓስቡን ኣብ ኩዳን/ ትልሂትን ኣብ ሆያ ሆየ ዝውዕሉን ዝሓድሩን ሕልና ዘይበሎም ኣምሓራ’ እንዳበልካ “ንሳቶም፥ንሳቶም -ንሕና፥ ንሕና” ኣብ ዝብል ሩሱን ኡቶን ኣቲኻ ምርሳን  ‘ንሕና ሲም-ካርድ(Sim Card) ኢና ‘ንኺድ ንዐደየ ንዓደየ ንትግራየ” ቁዛመ (ሰንትሪክ) ደርፊ ‘እንዳጨፈርካ’ ክንደየናይ የሳሊ? እዩ እቲ ዘሎ ሕቶ።

 እስኪ እታ ኣብ ላዕሊ ሙሉወርቅ “ንሕና ከምቶም ንኸብዶም ጥራሕ ዝሓስቡን ኣብ ምስዕሳዕን ዝሓድሩን’ ዝብሎም ወልቃይት አምሓራ እዩ ዝብሉ አምሓሩ ብጫፍ ተንኪፈያ ዝሃለፍኩ መዛረቢት ክጠቅስ።

ከምዚ ይብል፦

 ወልቃይት ናይ አማሓራ መሬት እያ ንዝብሉ ብዝምልከት ንርአ። ክሳብ ሎሚ ዋላ ሓንቲ ዝሟጎቱሉ (ማስረጃ) ዝብሉላ ሓንቲ መጽሐፍ ክሳብ ሕዚ ዘሕተሙዎ መጽሐፍ የለን። ደርፊ ግን እወ! እንኳይዶ ንናይ ባዕሎም ሰብ ናታቶም ንዘይኮነ ሰብ ንዓና እውን አሳዕሲዖሙና እዮም።(ዶ/ር ሙሉወርቅ ኪዳነማርያም) ።” ይብል። አዳራብያ ዘረባ ትግርኛ እትፍልጡ መንበብቲ እንታይ ይብል ከምዘሎ ጉሁድ እዩ። ዝብለና ዘሎ፤ “ብደርፊን ሳዕስዒትን ውሉፋት እምብር ኣብ መጽሐፍን ፍልጠትን ሞገተን የለውን” እዩ ዝብል ዘሎ። 

 እስኪ እታ ምንሻው አመል ክንደየናይ ርሕቀት ክተሰድሮ ከምእትኽእል ኣብ ታሪኽ አኽሱም ንርኣይ። ብሙጉት ሙሉወርቅ ‘ተጋሩ አኽሱማውያን ኢና፡ ካሊእ ኣይውንናን ፥ ካልኦት ኣኽሱማውያን ኣይነበሩን” ናብ እታ ዝብላ ሙጉቱ ንቀበሎ እሞ’ ፤ እቲ ታሪኽ ከምኡ ካብ ኮነ ፤ ኣብ ጊዜ ዘበነ አክሱም ኣኽሱማዊ ንጉሥ ኣበይ ይሐድር? እንታይስ ይገብር ነይሩ? ዝብል ንወጥሮ (ንሕተቶ)።

 እታ ሕቶ ንኹሎም ሰዓብቲ ሙሉወርቂን ገረኪዳንን ከቕርበሎም እፎቱ። እታ መልሲ ካብ ደብተራ ፍስሐ ኣብየዝጊ ዝገደፉዋ ጽሕፍቲ እነሆ፤ከሚዝ ትብል፦ እታ ጽሕፍቲ ከምታ ዝጻሓፉዋ በቲ ጊዜ እቲ ዝነበረ አጻሓሕፋን አዛራርባን ትግርኛ ፊደላት እየ ከምዘላ ቃል ብቃል ጽሕፊያ ዘለዅ። (ኣብኡ እትዕዘቡዎ አጻሓሕፋ ትግርኛ ፤ ወያነ ትግራይ ንትግርኛ ኣጻሓሕፋ ከመይ ከምዝቐየሩዎ (ብኤርትርኛ ስልቲ ትግርኛ ) ንዓና እውን ከመይ ከምዝቐየሩና ትዕዘቡ (አክሱም) (ኣኽሱም/ኣክሱም) -(አ (ኣ)- ሥ (ስ) ኃ (ሓ) ቅ (ቕ)- ጐይላ/ጕይላ (ጓይላ)------ ዕራቁቶም -----(ጥራሕ ዝባኖም)፤ አምኃራይ (አምሓራይ) እቱ (እቲ) ፥ እነቲ ከውን (እንትኸውን) ከምዝተቐየሩ ብዙሕ ናይ ቃላት ለውጢ ትዕዘቡ።

እነሆ፦

( “ኣብ ውድቀት መንግሥቲ አክሱም እቱ ዝነበረ ሐፀይ አብ ሐማሴን ዓቢይ አዳራሽ ነበሮያ። አብኡ አጕባዝን አዋልድን እናአከበ፤ ንሱ እንከይተረፈ፤ ዳርጋ  ዕራቁቶም ኮይኖም ለይቲ ለይቲ ይለሀይን ይስዕስዕን ይኃድር ነበረ ያ። አጋ ጽባሕ እንቲ ከውን ፤ አብ አክሱም ይርከብ ነበረ ያ።

እዚይ እንከ አይድነቅን፡ ትግራዋይ ፈታዊ ጕይላ ምኻኑ ፍሉጥ ነገር እዩ። ሰብ ኢትዮጵያ ከምዚ ይብሉ፤ ትግራዋይ እንትጸግብ ጐይላ የዋናውኖ፤አምኃራይ እንተጸገበ ውግእ ቃሕ ይብሎ። ይብሉ።”)

 (ታሪኽ ኢትዮጵያ ገጽ 39-41 ደብተራ ፍስሐ ጊዮርጊስ አብየዝጊ 1899 ዓ.ም አቆጻጽራ ፈረንጂ ኣብ ናፖሊ ዝጻሓፉዎ ካብ ብኢድ ጽሑፎም ዝተረኽበ መጽሐፍ  (አምሓርኛ-የትግራይ ብሔረተኞች በአማራ ላይ ያላቸው የጥላቻ መነሻ ከምን የመነጨ ነው? ደራሲ ጌታቸው ረዳ (ገጽ 356) 

እሞ እታ ሳዕስዒትን ደርፍን ዝፈትዋ መን ነበረ? ጥራህ ዝባኑ አዋልደን አጕባዝን ኣብ ኣዳራሽ ጥራሕ ዝባኖም ወጺኦም ምስ ንጉሦም ዝላሃዩን ዝስዕስዑ ዝነበሩ መን እዮም ነይሮም ኢሎም ደፍተራ ፍስሐ ይነግሩና ኣለው? ( ወይ ታረኽ! እዛ ‘ምድሪ ሓመሴን’ ዝብሉዋስ “ጥራሕ ዝባንካ” እተላሂ ናይ ሰብ ኣኽሱም ፒካዲሊ (“ሎስ ቬጋስ”) እያ ነይራ ማለት ድዩ እዩ? ክሳብ ማዕረ ናብ ሓመሴን እንታይ ኣኽየዶም? ምርምር ዘድልዩ እዩ። ጉዳም አስመራ በይዛ!)  

ሕዚ ትግራይ ሓላል እያ ናብ ዝብል ቴማ ይኸዱ’ለው።

ትግራይ ሓላል (ሃቀኛ፤ቅንዕቲ) እያ ይብል ዶ/ር ሙሉወርቅ። እወ ሓላል እያ ነይራ። እንታይ’ሞ ክንገብር፤ ከማኻትኩም ዝበሉ ዘረግቲ ሓድነትን ፤ዘይነበረ ባንዴራ ክምለኽ እትገብሩ “ቀየርቲ ባንዴራ” ወሊዳ። ስም ትግራይ ብኣኹም ይድየን ኣሎ? ትግራይ ዝነበራ ሞጎስን ተፈታዊነታን ደይንኩሞ። ብሰንክኹም “ባሕሪ ወለዶም ዝሸጡ፤ ባንደታት” ተባሂልና። ትግራዋይ ኣብ ቃሕ ዝበሎ እንዳዘረ ከይነብር፤ ከም ‘ጤለ በዱ’ ይህደን ኣሎ ይባሃል ኣሎ። ህዝቢ ብኣኹም ምኽንያት ኣብ ፍርሕን ስክፍታን ይነብር ኣሎ! (‘አባይ ፀሐየ’ እውን እንተይ ሓብኤ፤ ህዝብ ትግራይ ኣብ ቅርህንቲ ኣእቲናዮ ኢሉ እዩ!)

 ትግራይ ሓላል እያ እንዳበልኩም ሓላልነታ ብዕረ እንዳጣሰምካ፤ ብህዝቢ ኣምሓራን ኦሮሞን ክንጽላእ ገይርኩሙና።እምበርከ ትዛረቡዎ ዘለኹም ዘረባታት ትፍልጡዎ ዲኹም? ዶ/ር ሙሉወርቅ “ኣደብ ስኢንካ ህዝቢ ኣምሓራ “ሶሎጓት /ኮዳማት/ ሳዕሳዕቲ/ ተላሃይቲ ትብሎም ኣለኻ። እቶም ንስኻ “ኣብ ምልሃይ እዮም ዝነጥፉ፤ ጥራሕ ንከብዶም እዮም ዝሓስቡ’ እትብሎም ዘለኻን እቶም ገብረኪዳን ደስታ ኣብ ጎንደር መምህር ኮይኑ ይሰርሕ ኣብዝነበረሉ ዘበን ፤ ንተምሃሮ ደቂ ጎንደር “ናይ አኽሱም ግዕዝ” ናዓኹም ኣይምልከትን፤ ግዕዝ ኣይ ናይ ወለድኹምን ፥ኣይናትኩምን! ዝባሃል “ትዕቢት ዝወረሮ” ዘረባ ዝዛረቡ ከማኻን ከማኻ ዝበሉ ተጋሩን ካብ ሓንቲ “ሓላል” እትባሃል ከባቢት ክስማዕ ዘለዎ ኣንደበት ድዩ? እንተጸልኡና፤ ካብ ከባቢኦም እንተሰጎጉናስ እዚ እንዳተዘርበ ከመይ ዘይጸልኡና?

ህዝቢ ኣምሓራ እኮ ካብ ተጋሩ ብዝበለጸ ምስ ኩሉ ዝታሓዋወስ ባህረ እዩ ዘለዎም።

እስቲ እዚ ነንብብ።

‘<

(Christopher Calpham, Transformation and Continuity in Revolutionary Ethiopia, Cambridge: Cambridge University Press, 1988, 24 (Tecola W.Hagos- Democritization? Ethiopia (1991-1994) A Personal View) 

ናይ ሓደ ከባቢ ማሕበረሰብ ኣበርክቶ ‘ከም ኣብ ሓደ ሃገር ተጠርኒፍና ምንባርና ናትና ታሪኽ ንኻልኦት ምምቓል ዜግነታዊን ጉቡእን ሓላፍነት እምበር ‘ኣብ ልዕሊ ካልኦት ጸብለልነት’ ንከተርእየሉ ኣይኮነን። ንባዕልቲ ገዛኻን፤ንስድራቤትካን እትገብሮ ‘ኢደይ -ኢድካ’ ኢልካ ዝፈሪ ፍርያት “ሽሻይ” ንስድራቤትካ ‘ገይረልኩም ኢልካ’  ኣብልዕሊ ስዳራኻ ንክትጃሃርን ጸብለልነት ንክተርእየሙን ኣይግባእን። ሓደ ካባቢ ንሓደ ካበቢ ማሕበረሰብ ወይ ንሙሉእ ሃገር ዝገብሮ አበርክቶ እውን “ኢደይ-ኢድካ” ዝተመስረተ/ዝቖመ ማሕበረሰብ/ሃገር/ እምብር ሓደ ብዘይ እቲሓደ ተደጋጋፍነት ኣይክቐውምን። ትግራይ ሓደ ነገር እንተኣበርኪታ፤ እቶም ካልኦት እውን ኣብ ትግራይ ዘየለን፤ ዘይቦቁል ኣዝርእቲን መግብን ፤ ተባላሕነትን ‘የማቕሉ’ እዮም። በዚ’ውን እዩ ኣሻሓት ዘበናት ህዝቢ ትግራይ ምስ ካልእ ህዝቢ እንዳተዳጋገፈ “ብጸላኢ እንትጥቅዑ ሓገዝ እንትደልዩ- ‘ሓግዙና ኢሎም’ ሓገዝ ይረኽቡ”፡ ከምኡ እንዳበሉ ኣብ’ዚ ክበጽሑ ክኢሎም።

እታ ሓቂን ሓላልነትን ንሳ እያ። ኣብ ባድመ ዝራአናያ፤ኣብ ዓድዋ ምስ ጣላይን ውግእ ዝረኣናያ፤ ኣብ ውግእ ዘበን ወታሃደራዊ ደርጊ ዝራኣናያ ንሳ እያ። ብዘይ ካልኦት ከባቢ ህዝብታት ሓገዝን ፍታውን ፈጺሙ ተጋሩ ንበይኖም ኣብ’ቲ ሕዚ ዘለውዎ መድረኽ ክብጽሁ ኣይኽእሉን። ክንጃሃር ንኽእል ኢና፤ እቲ ኣብ ባይቶ ዘሎ ጽሑፍ ግን ከምኡ ኣይንበብን። ሓደ ከባቢ ንበይኑ ካብ ካልኦት ረዲኤትን ምትሕግጋዝን ከይተሓጋገዘ ንበይኑ ከም ኣራዊት ናብራ ከሱኩን ፈጺሙ ሕግጋት ደቂ ሰብ ኣይኮነን።

 ህይወት ብኢደይ-ኢድካ እያ እትምራሕ። አክሱማውያን ነገሥታት ክሳብ “የመን” ከይዶም ዝገዝኡ ምኽንያት ደቂ ‘ግዕዝ አገው’ ፥ ‘ደቂ ኩናማ ፥ ደቂ ቤጃ ፥ ደቂ ዓፋር፥ ደቂ ሳሆ ፥ ደቂ ትግረት (ትገረ) (አዱሊስ) ብሓባር ሒዙ ስለዝዘመተ እዩ። ደቂ ደቆም ድማ ሎሚ ኣብ የመን “ከዳሞት’ ተባሂሎም ይነብሩ ኣለው። መልከዖም ራኣይዎም። መልክዖም ከማና ጸለምቲ፤ ዝሕበሮም ከም ኩናማ፤ ከም ተጋሩ ፤ ከም ቤጃ፤ከም ዓፋር፤ከም ሳሆ ጸሊምን ከደረቶትን መልካዕ ዘለዎም ደቂ አኽሱም፤ደቂ ኤዛና (ደቂ ሃበሻ እዮም) ሎሚ’ውን ቀደም ወለዶም “አብታ  ዓሪዶማ” ዝነበሩ “ጎቦ” ተጸጊዖም ብጸገም ብሙኩሓት ዓዕራብ እንዳተዋረዱ ይነብሩ ኣለው፤(ዘገርም እዩ!)።

 ኣብ የመን ዘለው ደቂ አብርሃ አጽብሃ ናብ መረበቶም ክንድምምጻእ፤ (መራሒ እንተዝኾን መጀመርታ ንዖዖም እየ ከምጽእ ነይረ) ሎሚ እኒ ሙሉወርቅ እኒ ገብረኪዳን እኒ ዳዊት (ወዲ ቐኛሽ  ገብረእግዚአብሔር) ከምሽንቲ ግመል ንድሕሪት የንሳሕቡ ኣለው። አቶ ዳዊት አነ ብሓሳብ ምሳኻ ኮይነ ንስኻ ብገንዘብካ፤ “በትረ አብርሃ” ብዝብል “ወፍሪ” ኣብ የመን ዘለው ደቂ ኣኽሱም ደቂ ‘አብርሃ ኣጽብሃ’ ንከነምጽኦም ተትግብር ኣብ ታሪኽ ስምካ ተመዝጊቡ ንዘልኣለም ነባራይ ምኾነ። ገንዘብካ ካብ ንእኒ መምህር ገረኺዳን ዝጽሕፉዎም ህዝቢ ዘናቑቱ መጽሐፍ ካብ ምውዓል፤ እዚይ ተትግብር ታሪኽ ንዝተ ዓለም ክዝክረካ ንነበረ።

 ኣብ መደምደምታ። ሕዚ ሙሉወርቅ እታ ኢትዮጵያ እትባሃል ንሕና ኢና ዝብላ ዘሎ ብጂኦግራፊ መካበቢያ መሬት እንትገልጻ ከምዚ ይብል

 <<”ኣብ ኢንሳይክሎፔዲያ ኢትዮፒካ ኣብ ዝብል ዓብይ መጽሐፍ ኣሎ። ኣብዚ ካርታ ኢትዮጵያ (ማፕ ኦፍ ኢትዮጵያ) ዝብል ኣሎ።እቶም ናይ ቀደም ወለዲ ማፕ ዝባሃል ኣይነበሮምን እሞ በታ ንሶም ዝርድኡዋ ‘ክቢ’ መስመር ገይሮም ከቢቦም ሰሜን ደቡብ ምብራዕ ምዕራብ፤ ኢሎም ደቡባዊ፥  ሰሜናዊ ምብራቕ ዝባሃል (ሳውዝ ዌስት፤ ግዛዕ ዝባሃል) ባህር፥ሊባ፥አዜብ፥መስእ ኢሎም ስኢሎም፡ እተን ኢትዮጵያ ዝባሃላ ከባቢታት ንምግላጽ “አኽሱም ኣብ ማእኸል” እታ ክቢ (ማፕ) አቐሚጦም፤ ብሰሜን አክሱም “ሓማሴን”፤ካብኣ ሕልፍ ኢሉ ቡር (አከለጉዛይ)፥ ካብኡ ሕልፍ ኢሉ ጻምእ ዝብል ኣሎ (ኣበይ ከምዝኾነ ዘይፍለጥ ሕዚ)፤ካብኡ ሕልፍ ኢሉ ዓጋመ ፥ ካብኣ ህልፍ ኢላ ‘ገረ ዓልታን’ ‘አምባሰነይትን”፥  እንደርታ ፥ ሳሓርቲ ፥ ተምቤን ፥ ሽረ ፤ ሰራየ።” እዚኤን እየን ኢትዮጵያ ዝብል ናይ ቀደም ካርታ ዝተጽሃፈ እኒሄ”>> ይብል ሙሉወርቅ።

ዶ/ር ሙሉወርቅ ሕራይ ‘እዚኤን እየን ኢትዮጵያ ዝባሃላ ኢሉና ኣሎ። እታ ወልቃይት ናይ ትግራይ እያ እትብላ ዘላኻ እሞ ዳኣ ናበይ ኣተወት?

         

የቐንለይ ጌታቸው ረዳ  

መታሓሳሰቢ- (ራብዓይ ክፋል ክትቅጽል እያ) አብ ራብዓይ ወይ ኣብ ሓምሻይ ክፋል ግና ኩሉኹም መንበብቲ ክትካታተሉዋ ዝደሊ፤ህዝቢ ትግራይ ዘይፈለጦ ገድሊ ወያነ ትግራይ ዝሳዓቦ “ፖለቲካ ትግራዋይነት” “ፋሺስትነታዊ ትግራዋይነት” ከምዝኾነ  ነጥቢ ብነጥቢ ሒዘልኩም ክቐርብ እየ። ሰላም ቅነ።

 (Ethiopian semay)